Con đường tơ lụa - giao lưu đông tây (Khongthoike)

Khuyến quân cánh tận nhất bôi tửu

Tây xuất Dương quan vô cố nhân.

Xin vơi một chén quan hà

Dương quan chốn ấy ai là cố nhân

Hai câu thơ cuối trong bài tứ tuyệt Vị thành khúc của thi phật Vương Duy thời nhà Đường tả nỗi lòng bạn bè khi chia ly. Địa điểm Dương quan trong bài này biên giói phía tây Trung hoa thời cổ, một cứ điểm nổi tiếng trên con đường tơ lụa huyền thoại , một biên niên sử ngàn năm của nền văn minh nhân loại . Giao lưu Đông - Tây.

Bài viết này không có tham vọng nhiều về khảo cứu ty trù chi lộ bởi vì không đủ tầm cũng như trình độ về một đề tài quá lớn , mà giống như chuồn chuồn điểm nước lướt qua một số điểm về con đường vĩ đại này.

Khởi nguyên từ thế kỷ 3 BC, Trương Khiên , sứ giả nhà Tây Hán, ( Hán Vũ Đế ) vì mục đích chính trị và quân sự của đế chế Hán lên đường sang Tây vực , xuất phát từ Trường An. Nhiệm vụ hoàn thành sau 13 năm , nhưng lịch sử ghi công cho Trương khiên là người khai phá con đường tơ lụa nối Đông Tây.

Thông tin chi tiết liên quan tới nhân vật này và huyền thoại cũng như dấu tích của chuyến viễn du có thể tra trong Wiki nhưng cảm xúc khi tới chân Hắc Sơn - Gia dụ quan - Cam túc nhìn tượng đài của ông trong bóng chiều tà lại muốn lên đường .

Thanh minh thượng hà đồ - một bức tranh vẻ cảnh đô thị Trung hoa cổ dịp Thanh minh

Trung hoa là nước phát minh ra cách trồng dâu , nuôi tằm , ươm kén , dệt lụa . Sản phẩm lúc đẫu chỉ dành cho hoàng gia , vì giá trị thương mại quá cao nên nhu cầu xuất khẩu sang phương tây góp phần thúc đẩy các đà đội ( thương đội lạc đà ) vượt sa mạc, núi cao, chiến tranh , cướp bóc vượt ngàn dặm viễn du. Tơ lụa quý giá tới nỗi mà khi con đường này bị kẹt , Hoàng đế la mã đăng quang phải mặc áo cũ , Mệnh phụ phu nhân cho cháu nội tấm lụa làm của hồi môn...

Thị trường tơ lụa phương tây chỉ bớt sốt khi các cuộc thập tự chinh bắt đầu và con đường tơ lụa trên biển được mở vào 1005 thời nhà Tống . Thế kỷ 13 Người ba tư ( I Ran ) học được công nghệ lụa và giá thành giảm hẳn.

Dọc theo con đường này ( khoảng 7000 km ) nhiều đô thị của các quốc gia Trung á và Ấn độ phát triển, Tôn giáo, phát minh khoa học , văn hoá giao lưu trao đổi lẫn nhau thúc đẩy văn minh loài người. Nhà sư nổi tiếng thế kỹ 7 Trần Huyền Trang , quá giang con đường này . Ai đọc Đại đường Tây vực ký của trưởng đoàn tây du ( không có tôn hầu đâu nhé ) sẽ thấy rất thú vị và nhiều thông tin bổ ích .

Bản đồ về Silk Road

Thực ra Road silk có thể quy ước điểm đầu là Trường an ( Thiểm tây )  và nhiều điểm cuối. Hàng hoá xuất phát tại Tô- Hàng , bao gồm tơ lụa, lá trà, đồ gốm sứ tập kết tại các cửa quan , theo đà đội vào Tây vực . Phần lớn tránh sa mạc Gôbi , men theo Thiên sơn vào Bắc ấn độ. Qua nhiều trạm, vùng lãnh thổ, quốc gia , các chi phí đội lên khủng khiếp ( hàng trăm lần ). Một chuyến đi về suôn sẻ khoảng ba năm .Đời người chỉ cần ba chuyến là thành phú ông rồi , cầm vàng về Giang nam mua đất, xây nhà, cưới vài mỹ nhân , lâu lâu chém gió về giang hồ hiểm ác, về núi cao vực sâu đố ai kiểm chứng. Chỉ còn nhũng huyền thoại ly kỳ về chuyến lữ hành gian khổ, kích thích những trái tim trai trẽ lên đường.

Trung hoa chiến loạn hàng ngàn năm, sau thời Hán khoảng ba trăm năm gián đoạn, Nhà Đường phát triển rực rỡ, Trường An thành khoảng 1.000.000 dân, đô thị lớn nhất thế giới vào thời đó. việc khai thông buôn bán với các quốc gia phương tây được đẩy mạnh nhiều lần , nhu cầu tín dụng, thanh toán, bảo kê gia tăng . Theo chân các nhà truyền giáo Ba tư ( bái hoả giáo ), Ấn độ, Đông La mã là các thương nhân Do thái . Hình thái sơ khai của tiền trang ( ngân hàng quốc tế ) ra đời. Hoạt động của các tổ chức tôn giáo hải ngoại làm bình phong cho việc tìm kiếm thị trường và xúc tiến thương mại. Thày tế kiêm doanh nhân , một sự kết hợp tuyệt vời. Tư duy tài chính của người Do thái kết hợp với linh mẫn thương nghiệp của Hoa nhân sẽ kiểm soát toàn bộ mậu dịch đông tây. Tới thế kỷ 21 toàn cầu hoá điều này vẫn đang đúng, có vẽ như không thay thế nổi.

Một bức tranh cổ về Silk Road

Đường mạt, ngũ đại thập quốc, nhược tống... Road silk lại bị nghẹt . Phía bắc và Tây bắc trung nguyên là khiết đan và đảng hạng. Tình thế này kéo dài vài trăm nảm, đến nỗi cái tên China hiện nay thiết âm của Khiét đan , Kitai. Phương táy hiểu nhầm Trung quốc. Do không lên phía bắc được , chính sách biên mậu được áp dụng, Nhà Tống buộc phải phát triển thương thuyền. Các bến cảng Phúc châu, Tuyền châu, Quảng châu tấp nập thuyền buôn thế giới. Nhiều thuyền buôn , shipping ra đời, side tàu nhanh chóng tăng kích cỡ, Thuyễn hình máng xuất hiệnđời ( tào- tàu ) và từ đó dân Việt gọi là bọn tàu Ô.!!!

Thống kê hiện đại vào thời Tống nhân tôn - Triệu Trinh  xếp xòng của Bao Chửng. Thành biện kinh/ khai phong là đô thị lớn nhất toàn cầu thời Trung cổ. 1.500.000 dân , hệ thống thoát nước ngầm dài và lớn hơn hệ thống cống ngầm Pari của VíctoHuygo. Kim ngạch xuất nhập khẩu chiếm 70% toàn thế giới . Các quan nhân thời Tống quá trời tiền, hệ thống tửu lâu, nhà hàng khách sạn mọc nhan nhản. Một tháng thi hoa khôi một lần, Ngay cả Võ đại lang ( anh trai võ tòng ) bán bánh bao mà nuôi vợ Phan Kim Liên phủ phê luôn . Quá đã.

Lúc này thông đạo sang phương tây  hàng hoá không chỉ tơ lụa mà còn gốm sứ giang tây. Kỹ nghệ chưng cất rượu mạnh phát triển, yêu cầu vận chuyển hàng dễ vỡ tăng lên , kỹ thuật chất xếp tăng level ( chèn lót đậu xanh vào hàng vận chuyển xa ). Mọi chuyện cứ thế thuận theo..

Đi theo dấu tích của Silk Road

Vì quá giầu và quá sướng nên Tống nhân phải thua vào tay bộ lạc du mục, Kim, Mông cổ. Sau khi thống nhất hoa hạ , Hốt tất liệt đẩy việc giao thương đông tây trong đế quốc bao la của đại hãn lên hết mức . MR Marcopolo thương nhân Ý sau 23 năm bên TQ về châu âu mô tả TQ sự thật đến mức phải đi tù vì chả ai tin. Thập tự chinh kết thúc, thời đại hàng hải bắt đầu, lái tàu viễn dương không còn là đọc quyền của người Ả rập, đế quốc Mông cổ, phân liệt, tan rã . Nhiều quốc gia trung á biến mất, Chiến tranh tôn giáo bùng phát. Vai trò của Road silk đến hồi mãn cuộc. Trong bụi mờ của thời gian, các đô thành hoa lệ xưa nay chỉ còn là phế tích. Một chuyến hành trình dọc theo ti trù chi lộ , thăm lại những cái tên nổi tiếng như Đôn hoàng, Dương quan, ngọc môn, xamakan, ..sẽ là ước vọng biết bao tâm hồn hoài cổ. Trong thế giới hiện đại ( hại điện ) này , một chuyến đi, hành trình vào quá khứ trở thành xa xỉ  quá chăng ?

Hết hứng rồi, hy vọng bài sau viết cẩn thận hơn.

BBT:
Con đường tơ lụa là một kho tàng đồ sộ và là một nguồn cảm hứng vô tận cho nhiều nghệ sỹ đời sau. Mời các bạn thưởng thức THEME FROM SILK ROAD của Kitaro như một minh họa thêm cho bài viết của Khongthoike.