LỢI ÍCH NHÓM (T/g: Chuti)

Cụm từ này gần đây chúng ta hay được nghe trên khắp các phương tiện thông tin đại chúng, khắp cả Tây lẫn ta. Đâu đâu tận bên Nga Xô, ông Putin nào đó cam kết đập tan cái gọi là quyền lợi nhóm của những đại gia tỷ phú lũng đoạn thị trường kinh tế, chính trị, gây hoang mang cho người dân Nga vốn hồn hậu xa rời thị trường, mất lòng tin vào những doanh nghiệp, làm giảm tính cạnh tranh tiến bộ của nền kinh tế thị trường đang trên đà hội nhập và phát triển. Gần đây, tình hình kinh tế chính trị nước nhà rơi vào khủng hoảng, những cuộc chiến ngầm phân chia quyền lực, một vài phát biểu của những nhà cải cách nửa vời trong nước cũng lẻ loi cam kết dẹp bỏ những lợi ích nhóm ấy…Người viết như ếch ngồi đáy giếng, chỉ nhìn thấy mảnh trăng làng, chả dám đề cập đến vấn đề vĩ mô to tát, nhưng nghe nhiều rồi cũng ngộ ra đôi phần. Ừ nhỉ, theo con mắt thiển cận, độ 1/10 của người viết, lợi ích nhóm có lẽ luôn tồn tại và song hành với cuộc sống chúng ta.

Cũng chẳng phải đến tận bây giờ, khi nền kinh tế thị trường hòa nhập, những quyền lợi sát sườn, những cám dỗ vật chất dễ dàng tìm kiếm, sự liên kết những cá thể có chung lợi ích mới có dịp ra mặt lập nên những nhóm quyền lực phục vụ lợi ích chúng của nhóm. Thời xưa cũng vậy, từ bao cấp hay trước đó nữa, kể cả thời chiến tranh, những con người cùng chung chí hướng, hay nói nôm na là cùng chung mục đích, lợi ích, ắt sẽ đứng cùng một chiến tuyến chống lại lợi ích của nhóm đối lập. Hay có lẽ, gần hơn, cái thời mà chúng ta hay nghe về văn hóa cục bộ vùng nọ, miền kia vẫn gây nên những hoài nghi, e dè đến tận bậy giờ. Xét cho cùng, đó cũng là cuộc tranh giành lợi ích hay cao hơn nữa là cuộc chiến quyền lực. Kết quả ra sao, ai lợi ai mất, hay cộng đồng xã hội, dân chúng được mất cái gì âu cũng là quan điểm và lợi ích của mỗi cá thể mà thôi.

Thời mới vào gỉang đường đại học, cái thời kỳ nhật sáp, sáp nhập qua lại của hai trường ĐH Đường Thủy và ĐH Hàng Hải, từ con lên cha rồi cha lại thành con, nghe mà rối rắm. Người viết còn nhớ một giáo viên trước đó thuộc biên chế Đường Thủy, sau sáp nhập trở thành giáo viên Hàng Hải, ăn mặc lội thôi, đội cái mũ lá, hai tay khoác vai hai sinh viên khoa KTVT, đứng ngay trước cửa phòng Đào tạo dõng rạc: “ Thế nào, sang bên này chúng nó có chèn ép các em không!?”. Học sinh nghe vậy chả biết thầy hỏi gì, chả biết chúng nó là ai để gật gù bênh vực thầy nữa. Ai chả biết những ngày đầu sáp nhập ấy, những giáo viên Đường Thủy kiêu hãnh tuyên bố với bên đối diện: “ Có chúng tao thì chúng mày mới trở thành giảng viên đại học”, còn những người Hàng Hải thì kẻ cả: “ Có các ông thì chúng mày mới có 21 ký gao mà ăn, chứ không lĩnh 13 ký một tháng thì đói dã họng”. Chắc nhiều người không biết cuộc chiến tranh lạnh ngày ấy còn kéo đến tận bay giờ, khi mà trà dư, tửu hậu, những “thế hệ vàng” của trường Đường Thủy vẫn cứ gật gù chén chú chén anh: “ Ông Nh. Hiệu trưởng chính là tay bán trường ngày đó…!”

Chẳng đâu xa, cũng chẳng phải tận thế giới bao la hay vĩ mô quốc gia, chẳng cần ngẩng cổ nhìn cuộc chiến cục bộ vùng miền hay tranh giành nhập sáp tên một trường đại học, ngay cả một qui mô nhỏ là đơn vị lớp thôi cũng thấy, cái thời kỳ nhập trường, chuyển đi đổi lại, biển biển, sông sông. Cả mấy tháng trời chả học , chả hành gì cả, các tân sinh viên KT-26 cứ ngó lên ngó xuống, nhìn ngang, nhìn ngửa xem động thái phân chia lớp như thế nào. Rồi những dò xét thận trọng có lẽ không tránh khỏi trong nội bộ cái tập thể mới bước chân vào lớp “dự bị cuộc sống” ấy. Những cuộc đi tắt về đêm để cố cho được một xuất ở cái nhóm KTB thay vì hẩm hưu ở phần còn lại, KTS. Thế rồi quyết định khai tử một nghành lâu đời của trường Giao Thông Đường Thủy, để dung hòa cái có thể gọi là lợi ích nhóm ấy: chỉ có KT-1 và KT-2 không phân biệt sông-biển. Để ngày hôm nay chúng ta có một KT-26 cùng chung lợi ích, đó là nhóm lợi ích KT-26. Cũng chẳng sai, nếu ta nói nhóm lợi ích KT-26 khác với nhóm còn lại như nhóm KT-27, 28… trong cùng khoa, hay nhóm Lái, nhóm Máy… trong cùng trường… Nói đi nói lại, vẫn ra cái “nhóm” khác nhau kể cả ở cấp đơn vị nhỏ hơn cấp trường, nghành, tình, thành phố, hay cao hơn nữa…

Nói đến đây, người viết chột dạ, vậy trong nhóm KT-26, liệu sẽ có những lợi ích nhóm nhỏ hơn. Chết thật, ai lại phân cấp và chia rẽ cái tập thể KT-26 vốn đoàn kết và sẻ chia nổi tiếng trong khoa, toàn trường như vậy!?

Đã chót nói rồi, đúng theo cách diễn giải vụng về của một nhà phân tích xã hội thấp kém theo trường phái thấy gì, nghĩ gì thì cứ tuốt tuồn tuột, có những nhóm chung lợi ích khác nhau trong KT-26. Ừ nhỉ, chả phải phân tích đâu xa, đó là nhóm lợi ích cùng nghành nghề, cùng cơ quan, những nhóm này hiển nhiên họ gần gũi và chia sẻ và hộ trợ nhau trong công việc. Những nhóm lợi ích vùng miền, cũng có chứ. Nơi hai thành phố HCM và HPG, họ tập chung đông và bù khú, họp hành, ăn nhậu, xong xuôi chúng lại chụp ảnh, ghi hình mang lên Blog, đội khi làm trạnh lòng mấy nhóm ít người hơn ở HN, VT, đặc biệt là những vùng “độc nhân” như ĐN, NT, QN… Ngoài những lợi ích nhóm nghành nghề, vùng miền ấy, trong KT-26 còn có những nhóm bạn bè nối khố, ví như nhóm “5 anh em trên một chiếc xe tăng” gồm những chàng ngự lâm nhỏ về hình thể nhưng lớn về ý chí, hay nhóm của ba chàng ngự lâm nhập KT-26 từ lớp trên, cũng như nhóm của hai cô nàng xinh đẹp, thông minh vùng đất mỏ, lại còn nhóm của các cô nàng vô tư tổ 4… Nhiều lắm, đó là những nhóm lợi ích mà họ cùng những thành viên gia đình có thể dễ dàng chia sẻ những buổi hội họp và những chuyến đi dã ngoại bên nhau, dễ và thân thiện hơn hẳn những buổi gặp gỡ đông người ở cấp độ lớn hơn, KT-26. Đó là chưa kể, mỗi thành viên KT-26 còn có những nhóm lợi ích liên đới khác như gia đình, bạn bè phổ thông, đồng nghiệp và xã hội khác….

Ôi, cứ theo cái phương châm tuốt tuồn tuột của mình, người viết sẽ sa đà vào một ma trận nhóm. Vốn kiến thức toán học kém, làm sao tìm ra được đáp án cho bài toán đặt ra  ngay từ đầu. Chết, giờ mới thấy, mình lan man, lan man đến độ chả biết mình đưa ra cái chủ đề tư tưởng gì để mà kết thúc. “Lợi Ích nhóm” ư! Đúng rồi, lợi ích của những người cùng nhóm. Trong nhóm có hội, trong to có nhỏ, trong lợi ích có lợi ích. Thế thì đảm bảo lợi ích một nhóm, cũng như cái quyết định có tính lịch sử của ông hiệu trưởng LĐT ngày nào, cứ cho là một quyết định đúng thì ổng đã dung hòa được lợi ích của các thành viên trong nhóm SV lúc ấy, thỏa cái nguyện vọng của họ nhưng vẫn đảm bảo được lợi ích của trường là vẫn duy trì và đẩy mạnh mục tiêu đào tạo một nghành kinh tế khai thác vận tải thủy nói chung. Lại quay về với cái gần nhất của mình, “nhóm KT-26” ấy, đã và đang được duy trì cái lợi ích chung bởi mỗi cá thể trong ấy, dù có những lợi ích khác quyến rũ hơn nhưng trên cơ bản đã cùng nhau xây dựng được một lợi ích chung của nhóm, lợi ích KT-26. Nó trìu tượng và ở cấp rộng hơn lợi ích nhóm cá thể nhỏ, nó cũng mong manh và dễ vỡ hơn nhóm “5 anh em trên một chiếc xe tăng, hay nhóm nàng, nhóm chàng nào đó. Và cũng như cấp trường hay cấp nghành, cấp tỉnh hay nhà nước, ở nhóm lớn hơn, nó đòi hỏi nhiều sự cố gắng của số lượng nhiều nhóm nhỏ hay nhiều cá thể hơn, có đôi khi phải tạm thời hy sinh lợi ích riêng để củng cố lợi ích của nhóm lớn hơn nhưng dễ vỡ. Nói đâu xa,trên chính trường vừa rồi, có những đại gia hôm nào hét ra lửa trong nhóm  của mình, xong để đảm bảo và duy trì lợi ích nhóm lớn hơn, cũng như con tốt thí, đã phải hy sinh. Có lẽ vậy, muốn duy trì lợi ích nhóm thì mỗi cá thể phải biết hy sinh khi cần thiết!

HCM – DEC 12^ND 2012 CHUTI