NGHỀ NGHIỆP & THÀNH CÔNG (T/g: Chuti)

Theo quan điểm người viết, đây có lẽ là một trong những “tứ khoái”, “ngũ khoái” gì đó của phận con người, bên cạnh những tiền, tài, hạnh phúc... Đã nằm trong nhóm khoai khoái, ắt sẽ khó cởi mở, sẻ chia hơn.

Khó! Chẳng biết bắt đầu từ đâu, đành quay lại chính câu chuyện của mình, của lớp thử luận. Sau buổi học cuối khóa nhiều sự kiện và biến cố, cái ước nguyện cá nhân và gia đình được đứng trên bục giảng bị tan thành mây khói. Sau này kể lại, có cả những giáo viên trong khoa  động viên: “Khéo hay khi mày không được chủ nhiệm khoa giữ lại, bây giờ khác các anh...”

Thoạt nghe, tưởng các ổng thiệt tình chia sẻ, đàn ông học Hàng Hải để xông pha biển cả, chí ít cũng kè cảng tung hoành, học chuyên ngành chẳng nên ở lại làm giáo viên, nếu muốn làm giáo viên sao không thi sư phạm? Đúng là sai lầm, học sư phạm, lấy đâu kiến thức giảng được chuyên ngành! Hơn nữa, thời ấy, đời sống khó khăn, lương giáo viên thấp, không thu nhập thêm, nhiều người ái ngại. Nhưng thời nay, nhìn quanh ta, nhà cửa dư giả cho thuê, thời gian và thu nhập ai bằng để con cái giỏi giang trời Tây du học! Nói đây chả phải để lật tẩy các thầy cô KT26 đâu, từ một người xuýt được làm đồng nghiệp với các bạn, rất vui vì các bạn đã thay đổi hình ảnh của mình và quan niệm nghề nghiệp cho nhiều người khác!

Dời giảng đường, người viết vào làm ở một công ty liên đoanh đầu tiên của ngành Hàng hải với cả núi bỡ ngỡ khó khăn, rồi cứ theo liên doanh và nước ngoài vẫy gọi mà đi tới giờ... Thời mở cửa, có tý nước ngoài, oai như cóc! Nói oai cũng chẳng ngượng mồm, liên doanh và nước ngoài buổi đầu lương thưởng cũng khá. Còn về công việc, cái được nhất là làm việc theo qui trình có lẽ cũng ổn ổn ban đầu với cách sống tưng tưng của người viết. Chỉ dám nói khởi đầu thôi, bởi nhìn ra thị trường, cũng nhãn tiền lắm, môi trường này cũng có mặt trái của nó, nhiều kẻ đứt gánh giữa đường khi năng lực không còn đáp ứng mức đòi hỏi cao. Phũ phàng đấy, thẳng tưng, mời bác đứng sang bên để kẻ có sức trẻ và thích ứng hơn thay thế!

Thế mới hiểu thêm lý do tận tâm và cống hiến của những ông Tây. Môi trường qui lát, những kỹ năng cứng được phát huy nhiều hơn, nên chính sách ưu đãi cũng cứng như bàn thạch, lương bổng rõ ràng, chẳng thể nhìn ngang, ngó dọc, chấm nọ, mút kia...Công việc như cuộc sống, rõ ràng phải tận tâm. Ngược hẳn với mấy ông làm trong cơ quan quản lý nhà nước, lương trả theo hệ số, thấp hơn so với liên doanh, nước ngoài, vậy mà vẫn rủng rỉnh hơn người. Nghe nói lương Thủ tướng hơn chục triệu, bộ trưởng còn thấp hơn, vậy họ lấy đâu ra mà lắm nhà lầu xe hơi đến thế? Song, để rủng rỉnh trong môi trường làm việc có vẻ rảnh rang như vậy, trong họ phải ẩn chứa kỹ năng mềm rất tốt. Mà cứ nói đến cái mềm mềm tức là không cứng này, khó lắm, tưởng vậy mà không phải vậy! May, KT-26 cũng có vài nhân vật trong lĩnh vực này, để khi chém gió, biết thêm một môi trường làm việc “độc hại”, người làm được hưởng nhiều “phụ cấp ngành nghề”.

Cũng trong môi trường “độc hại” không kém là các doanh nghiệp nhà nước, hay doanh nghiệp cổ phần mà vốn nhà nước chiếm tỷ lệ chi phối và nắm quyền quản lý. Ở đây cứng mềm phải đủ hết, nhất là doanh nghiệp kinh doanh những mặt hàng chiến lược thì phải biết, lương cao mà “phụ cấp” cũng nhiều, kỹ năng sống là yếu tố rất quan trọng để có được thành công. Cái khó  cũng nhiều, nhưng khác với các doanh nghiệp nước ngoài, không hẳn là sức ép chuyên môn bởi các doanh nghiệp nhà nước này ít nhiều được bảo hộ đâu đó. Khi được bảo hộ, thì không còn lành mạnh công bằng nữa. Vì vậy, sức ép quan hệ, chia chác và cống nạp sẽ là những khó khăn phải vượt qua. KT 26 chúng ta có nhiều thành viên đang làm việc trong lĩnh vực này, rất thành công. Đây là lĩnh vực đào tạo ra những con người “vừa hồng vừa chuyên”, nói chung văn võ song toàn, cái gì cũng giỏi. Đáng nể!

Nhưng trong con mắt người viết, đáng nể nhất vẫn là lĩnh vực tư nhân, người hoạt động trong lĩnh vực này xứng đáng để khâm phục. Cũng chẳng khó lý giải, cái thế hệ mở cửa nửa bao cấp của mình, người viết được đào tạo và thấm nhuần văn hóa doanh nghiệp nhà nước. Và cũng như chúng bạn, người viết cũng biết tới ngoại ngữ và đầu tư nước ngoài. Do đó mục tiêu và ý thức trang bị kiến thức, kỹ năng để bước vào những doanh nghiệp như vậy không phải là cái gì đó quá xa vời. Một ý thức “bao cấp hệ” nữa, tốt nghiệp ĐH xong, phải có chân trong công ty nhà nước hay liên doanh mới gọi là “đã đi làm” một cách chính thống. Thế cho nên, người đứng ra lập doanh nghiệp tư nhân, theo người viết là người có tố chất, dám vượt thời đại để trở thành đặc biệt. Đã là đặc biệt, thì đâu có dễ! Bảo họ tự làm, tự lo, làm ít ăn ít, làm nhiểu hưởng nhiều, không làm không ăn. Nói vậy, chứ ai chả phải ăn! Họ không những ăn, còn ăn ngon và tạo điểu kiện để những người lao động khác cùng ăn nữa. Thời đại thông tin mở, họ có điều kiện triển khai qui trình tiên tiến, khác hẳn những doanh nghiệp nhà nước với bộ máy cồng kềnh, quyền lợi đan xen. Chẳng muốn áp dụng, sợ rõ ràng quá, mất khoản chia chác ngoài luồng!

Đó chính là những con người đặc biệt, KT-26 chúng ta không hiếm, trong nhiều ngành nghề, nhiều trường hợp tiên phong đầu tư khắp Châu Mỹ, Châu Phi. Chúc mừng, những người chủ, những người có chức tước thực sự trong doanh nghiệp của mình. Đó là sự khác biệt với hầu hết những người làm việc trong các môi trường khác. Nói ra mọi người đừng ném đá, bởi KT-26 chúng ta được coi là lớp thành đạt với rất nhiều người thành công bằng những chức danh cao ở doanh nghiệp mình, nhưng suy cho cùng, khác với ông chủ tư nhân, chúng ta toàn là những kẻ đi làm công ăn lương cả.

Người viết hay nói, người làm việc cho nước ngoài như mình là những kẻ làm thuê chuyên nghiệp. Làm công và ăn lương, “không phụ cấp độc hại” thì chả phải chuyên nghiệp là gì!? Do vậy, bước thành công nghề nghiệp bằng chức vị cao thấp cũng chỉ mang ý nghĩa tinh thần. Có chăng, lương cao hơn một chút, quyền hạn thì có, nhưng không tạo ra được quà cáp biếu xén, không những vậy phải tìm cách nịnh cấp dưới chết thôi vì chỉ tiêu, kế hoạch. Khác với doanh nghiệp vốn nhà nước, có sự bảo hộ tạo ra những quan hệ không bình đẳng trong nghề nghiệp, cơ chế xin-cho phổ biến, kể cả trong quan hệ sếp-nhân viên. Cho nên quyền hạn tạo ra biếu xén và chia chác của những chức vị cao thấp trong những doanh nghiệp này quả là lợi hại. Cái quyền hạn tạo ra “phụ cấp độc hại” này còn cao hơn nữa ở những cơ quan quản lý nhà nước. Kinh lắm, những người này thét ra lửa với cấp dưới nhưng lại dùng cái mềm mềm với cấp trên của họ!

Nói để càng khâm phục mấy ông tư nhân, một mình làm chủ, chẳng chịu dưới ai. Còn mấy ông bà có chức vị ở các doanh nghiệp thì vẫn không thoát được cái vòng luẩn quẩn “trên nhiều người, dưới vài người” hay cũng là quan điểm “đầu gà hơn má lợn” gì đó. Nhưng đừng chạnh lòng, chả ai đứng một mình được, kể cả cái ông chủ tư nhân hay các doanh nghiệp trong quan hệ thị trường. Cho nên, làm chủ doanh nghiệp mình, đến chỗ khác ông vẫn phải cậy nhờ, đứng thế dưới người khác. Hay ông làm sếp doanh nghiệp của mình phải sang cậy nhờ nhân viên của người khác thì sao? Đó là chưa nói đến vận đổi sao dời, chủ thành người làm thuê, hay sếp trở thành nhân viên là chuyện bình thường trong môi trường khắc nghiệt ngày nay. Chẳng hẳn trên thị trường kinh tế, ngay cả trong quan hệ giáo dục thầy trò, hôm trước làm thầy hôm sau làm trò cũng chẳng lạ. Có gì đâu, đi học bằng 2, gọi trò cũ bằng cô là chuyện bình thường!

Không nhằm để úm mấy ông chủ tư nhân hay những ông bà KT26 thành đạt, có chức vị trong các doanh nghiệp, chỉ muốn chia sẻ một chút về nghề nghiệp và cái gọi là thành công trong nghề nghiệp mà thôi. Để sống được với nghề không dễ, thành công trong nghề còn khó khăn hơn. Cũng như bất cứ nghề nào, tính khó dễ khó so, sự thành công hay không, có lẽ chỉ nói được trong từng giai đoạn. Nghề nghiệp biến động theo thời gian và xã hội, nay xấu mai tốt là chuyện bình thường. Thiết nghĩ, cố gắng tìm hiểu nghề, yêu nó ở mức độ phù hợp với mỗi người, nên chém gió với bạn bè cho bớt khó khăn và căng thẳng mà nó luôn mang đến cho ta...

HCMC – 28^TH AUGUST 2014 - CHUTI